Mazowsze dla Korony

W przyszłym roku obchodzić będziemy 500-lecie włączenia Mazowsza do Królestwa Polskiego. Towarzyszące tej rocznicy wydarzenia rozpoczęły się w ubiegłym roku i trwać będą do września 2026 r. Wybranymi elementami jubileuszu będą: wystawy, korowody, warsztaty walk rycerskich w szkołach oraz liczne publikacje naukowe i popularno-naukowe. W szkołach niezwykłą popularnością cieszą się lekcje żywej historii, których istotnym elementem są gry i zabawy inspirowane dawną kulturą rycerską i dworską. 

Jesienią 2026 r odbędzie się konferencja naukowa, podczas której zaprezentowane zostaną wyniki badań naukowych prowadzonych przez Mazowiecki Zespół Badawczy Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk.

– Pięćsetna rocznica inkorporacji Mazowsza do Królestwa Polskiego to niezwykła okazja do podjęcia starań, aby na różne sposoby przybliżyć dzieje naszej części Polski i władającej nim dynastii piastowskiej – mówi Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego. – Mamy nadzieję, że realizacja naszych zamierzeń przyniesie korzyści polskiej nauce i społeczeństwu, pozwoli poszerzyć wiedzę o dziejach książęcego Mazowsza oraz spopularyzować je nie tylko na Mazowszu, ale również poza jego granicami. Szczególnie wśród przedstawicieli młodszego pokolenia.

Mazowsze dla Korony

Projekt prowadzony przez Muzeum Mazowieckie w Płocku. Składają się na niego: zajęcia edukacyjne, wystawy oraz projekt badawczy dotyczący historii Księstwa Mazowieckiego. 

– W dobie inkorporacji do Królestwa Polskiego Mazowsze mogłoby być stereotypowo postrzegane jako ubogą pannę, której trafiło się dobre zamążpójście – tłumaczy Anna Salina, kierownik Mazowieckiego Zespołu Badawczego Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. – Była to faktycznie panna, która w posagowej skrzyni nie miała soli, srebra, ołowiu i węgla. Miała za to niewątpliwą urodę, waleczność, a przede wszystkim roztropność.

Rozległe dobra były dobrze zarządzane, dzięki czemu książęca szkatuła nie świeciła pustkami, jak bywało w królewskim skarbcu. W XVI w. okres intensywnego rozwoju przeżywały najznamienitsze mazowieckie miasta. Świadectwem wysokiego poziomu kultury na Mazowszu może być liczba żaków studiujących na Uniwersytecie Krakowskim i innych europejskich uczelniach. 

Historia Mazowsza w szkołach

Program edukacyjny „Mazowiecki Projekt Żywej Historii” realizowany jest od października 2024 r. w zainteresowanych nim placówkach edukacyjnych. W młodszych klasach szkoły podstawowej zajęcia polegają na układaniu z puzzli mapy Mazowsza, odgrywaniu scenek, w których dzieci wcielają się w postacie z mazowieckich legend. Dla klas starszych przygotowane są debaty z historią alternatywną lub rozwiązywanie zagadek kryminalnych. Całości dopełniają gry i zabawy sprawnościowe, dla których inspiracją jest kultura rycerska i dworska średniowiecza. Nauczyciele otrzymali gotowe scenariusze lekcji.

– Pokazujemy dzieciom historię, której nie znają. Często pierwszy raz słyszą, że region, w którym mieszkają, ma bardzo bogate książęce korzenie. Najciekawsze są historie księcia Konrada i ostatnich książąt, którzy zginęli w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach – mówi prowadzący zajęcia z dziećmi Daniel Sukniewicz – Pokazujemy mazowieckie kobiety uwikłane w walkę o władzę. Dużym zainteresowaniem cieszy też nasz ecape room czyli krypta, rozwiązywanie zagadek kryminalnych i trening walki na miecze.

Wystawa plenerowa

Muzeum Mazowieckie w Płocku od marca 2025 r. prezentuje plenerową wystawę „Mazowsze dla Korony”. Dzieje Mazowsza i jego władców oraz 15 historycznych ziem mazowieckich ukazane zostały na 80 planszach, na których śledzi można również proces inkorporacji. Dwa egzemplarze wystawy odwiedzają kolejne miejscowości historycznego Mazowsza. W 2026 r. zostanie otwarta wystawa czasowa, na której zobaczymy materialną spuściznę książęcego Mazowsza.

– Trwają intensywne prace nad organizacją wystawy, której otwarcie zaplanowaliśmy na 10 września 2026 roku jako kulminacyjny moment jubileuszowych uroczystości – mówi Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku. – Prowadzimy rozmowy w sprawie pozyskania cennych, średniowiecznych obiektów z Muzeum Narodowego w Krakowie i Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, któe jest jego oddziałem, Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Warszawy oraz z mazowieckich muzeów w Pułtusku, Mławie, Ciechanowie i Liwie. Efekty rozmów są bardzo obiecujące.

Projekt badawczy

Prace nad projektem „Mazowsze w dobie inkorporacji do Królestwa Polskiego 1462–1526” prowadzone są przez Mazowiecki Zespół Badawczy Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Członkowie tego gremium przygotowują publikacje poświęcone władcom Księstwa Mazowieckiego, społeczeństwu i elitom kulturalnym. Wyniki mają być zaprezentowane podczas konferencji naukowej, która odbywać się będzie we wrześniu 2026 r, dokładnie w rocznicę złożenia przez Sejm Księstwa Mazowieckiego przysięgi na wierność królowi Zygmuntowi I Staremu.

Rok 1526

Mazowsze zostało włączone do Korony Rzeczpospolitej w 1526 r. Wcześniej, po rozbiciu dzielnicowym, uzyskało samodzielność. Rządy książąt mazowieckich były czasem twarde, ale gospodarności nikt odmówić im nie mógł. Dzięki temu przez trzy wieki na Mazowszu rozwijały się handel i rzemiosło. Powstały nowe, duże miasta: Ciechanów, Czersk i Liw. Pobudowane tam warowne zamki zapewniały miejscowej ludności ochronę. Gdy ostatni książęta mazowieccy Stanisław i Janusz III zmarli bezpotomnie, księstwo zostało włączone do Królestwa Polskiego na prawie lennym.