Profilaktyka raka szyjki macicy

Rak szyjki macicy – cichy zabójca, któremu można zapobiec

Rak szyjki macicy to jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych dotykających kobiety na całym świecie – każdego roku diagnozuje się go u około 600 tysięcy pacjentek, z czego aż połowa umiera z powodu zbyt późnego rozpoznania choroby. W Polsce rak szyjki macicy nadal zajmuje czołowe miejsce wśród nowotworów ginekologicznych, mimo dostępności skutecznych metod profilaktyki. Co ważne – rak ten rozwija się powoli, często przez lata, dając szansę na jego wczesne wykrycie i całkowite wyleczenie. Kluczowe są regularne badania cytologiczne, szczepienia przeciw wirusowi HPV oraz świadomość pierwszych objawów choroby. Światowa Organizacja Zdrowia od lat apeluje o zwiększenie edukacji w tym zakresie i wdrażanie skutecznych programów profilaktycznych. W Polsce dostępne są bezpłatne badania przesiewowe, a od kilku lat również szczepienia dla dziewcząt i chłopców przeciw HPV. Eksperci alarmują jednak, że poziom zgłaszalności na badania i szczepienia wciąż jest zbyt niski. Tymczasem rak szyjki macicy to nowotwór, który – przy odpowiednich działaniach – można niemal całkowicie wyeliminować.

Czym jest rak szyjki macicy?

Rak szyjki macicy to nowotwór złośliwy, który rozwija się w dolnej części macicy – w tzw. szyjce macicy, czyli miejscu, które łączy pochwę z trzonem macicy. Główną przyczyną jego powstawania jest przewlekła infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), zwłaszcza typami onkogennymi – HPV 16 i 18.

Ten typ raka rozwija się powoli, często przez wiele lat, przechodząc przez stadium zmian przednowotworowych (tzw. dysplazji), które mogą zostać wykryte w trakcie prostego badania cytologicznego. Dzięki temu wczesna diagnoza daje bardzo dobre rokowania.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Choć wirus HPV odpowiada za ponad 99% przypadków raka szyjki macicy, nie każda infekcja prowadzi do rozwoju nowotworu. Wśród czynników zwiększających ryzyko zachorowania znajdują się:

• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego,

• częsta zmiana partnerów,

• brak stosowania prezerwatyw,

• osłabiona odporność,

• palenie papierosów,

• brak regularnych badań cytologicznych.

Objawy raka szyjki macicy

We wczesnych stadiach rak szyjki macicy może nie dawać żadnych objawów, co czyni go szczególnie niebezpiecznym. W późniejszym czasie mogą pojawić się:

• krwawienia między miesiączkami,

• krwawienia po stosunku,

• bóle podbrzusza,

• upławy o nieprzyjemnym zapachu,

• ból podczas stosunku lub oddawania moczu.

Każdy z tych objawów powinien skłonić do jak najszybszej wizyty u ginekologa.

Diagnostyka i profilaktyka raka szyjki macicy

Najskuteczniejszym sposobem na wykrycie raka szyjki macicy we wczesnym stadium jest cytologia – badanie polegające na pobraniu komórek z szyjki macicy i ich ocenie pod mikroskopem. W Polsce kobiety w wieku 25–59 lat mogą wykonać bezpłatne badanie cytologiczne raz na 3 lata w ramach programu profilaktycznego NFZ.

Coraz częściej wykonuje się również testy HPV DNA, które wykrywają obecność wirusa HPV – są one bardziej czułe niż klasyczna cytologia i pozwalają na jeszcze wcześniejsze wykrycie zmian przednowotworowych.

Szczepienia przeciw HPV

Jednym z największych osiągnięć profilaktyki onkologicznej są szczepienia przeciw HPV. W Polsce od 2023 roku dostępne są one bezpłatnie dla dzieci w wieku 12–13 lat. Szczepionka chroni przed najbardziej onkogennymi typami wirusa HPV i jest zalecana zarówno dziewczętom, jak i chłopcom.

Leczenie raka szyjki macicy

Rodzaj leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby i ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Wśród metod terapeutycznych wyróżnia się:

• zabiegi chirurgiczne (np. konizacja, histerektomia),

• radioterapię,

• chemioterapię,

• leczenie skojarzone.

W przypadku wczesnych zmian przednowotworowych możliwe jest całkowite usunięcie zmienionych komórek i wyleczenie bez konieczności radykalnej operacji.

Statystyki i sytuacja w Polsce

W Polsce każdego roku raka szyjki macicy diagnozuje się u ok. 2,5–3 tysięcy kobiet, z czego ponad 1,5 tysiąca umiera z powodu zbyt późnego rozpoznania. Pomimo dostępności darmowych badań i szczepień, wskaźniki zgłaszalności na cytologię wynoszą mniej niż 30% populacji objętej programem przesiewowym.

Eksperci alarmują, że konieczne są intensywne działania edukacyjne, kampanie społeczne i zachęcanie kobiet do regularnych wizyt ginekologicznych.