Nie święci garnki lepią

W czwartek 3 lipca o 16.00 w płockim Spichlerzu (Dział Etnografii, ul. Kazimierza Wielkiego 11b) odbędzie się wernisaż wystawy „Podróż na Wschód. Od drzeworytu ludowego do japońskiej mokuhangi”, na której prezentowane będą prace Wojciecha Marchlewskiego. Artysta uznawany jest za ostatniego polskiego drzeworytnika. On sam mówi o sobie, że jest twórcą prymitywnym, lecz nie naiwnym.

Pierwsze kroki w drzeworytnictwie stawiał w swoim rodzinnym Płocku podczas zajęć ogniska plastycznego w Płockim Domu Kultury. Kiedy rozpoczął studia etnograficzne, wrócił do swych drzeworytniczych zainteresowań. Jego pierwszym dziełem była kopia „Chrystusa na krzyżu”. 

Kopiując święte obrazy i drzeworyty XIX wiecznych mistrzów, zgłębiał tajniki sztuki drzeworytniczej. Największym dziełem Wojciecha Marchlewskiego jest „Sąd Ostateczny”. Praca inspirowana dziełem Memlinga z gdańskiej katedry, wykonana na desce z drewna gruszki, stała się kanwą wystawy stałej „Kultura Mazowsza w ludowej wizji świata” prezentowanej w Spichlerzu.

Wojciech Marchlewski zgłębiał techniki tradycyjnego drzeworytu chińskiego, kaligrafii i malarstwa podczas zajęć Ośrodka Sztuki Dekoracyjnej i Użytkowej Stanisłwa Tworzydły. W 2014 r. wykonał cykl drzeworytów na Międzynarodową Konferencję Drzeworytu Japońskiego (Mokuhanga) w Tokio. 

Dalekowschodni drzeworyt ma również związek ze Spichlerzem, w którym wśród arcydzieł japońskiego drzeworytu udostępniona jest słynna „Wielka fala w Kanagawie”.

Uczestnicy wernisażu wystawy Wojciecha Marchlewskiego otrzymają odbitkę drzeworytniczą z przedstawieniem św. Antoniego, którą wykonał autor prezentowanych na wystawie prac.

Również w czwartek 3 lipca, o 17.30 w głównej siedzibie Muzeum Mazowieckiego przy ul. Kolegialna 6 odbędzie się promocja książki dr. Tomasza Kordali „Kazimierz Gelinek 1882–1969. Geograf, nauczyciel, muzealnik, więzień KL Gusen

Urodzony 23 sierpnia 1882 r Kazimierz Gelinek rozpoczął studia geograficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po dwóch latach przeniósł się do Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Po ukończeniu studiów 9 listopada 1926 r. otrzymał dyplom nauczyciela średnich szkół ogólnokształcących i seminariów nauczycielskich w zakresie geografii. Wraz z żoną Marią i dwiema córkami Bogusławą i Józefą w 1924 r. zamieszkał w Płocku. 

Od 1930 roku był kustosz Działu Przyrodniczo-Ludoznawczego Muzeum Mazowsza Płockiego, istotnie przyczyniając się do jego rozwoju. Pozyskał wiele cennych eksponatów archeologicznych, geologicznych i przyrodniczych. Rozwinął nowoczesną działalność edukacyjną, opracował zestaw lekcji muzealnych dla różnych typów szkół. Uczył geografii w kilku płockich szkołach. Na łamach lokalnych periodyków publikował artykuły z dziedziny geografii i geologii.

Wojenne losy Kazimierza Gelinka to przykład okupacyjnych przeżyć Polaków. Aresztowany 9 kwietnia 1940 r. większą część wojny spędził w niemieckim obozie koncentracyjnym w Gusen w pobliżu Linzu. Pracował w kamieniołomie, później uczestniczył w wykopaliskach zorganizowanych przez hitlerowców w ruinach zamku Spielberg oraz pod wzgórzem Kogelberg nieopodal Gusen. Władze obozu nakazały polskim więźniom utworzenie wystawy archeologicznej oraz przygotowanie do druku opracowania wyników prac wykopaliskowych. 

Do Płocka wrócił jesienią 1946 r. Rok później ożenił się po raz drugi z Barbarą z domu Piotrowiak. Pracował w płockich szkołach jako nauczyciel geografii, ale do muzeum już nie wrócił. Na zlecenie różnych instytucji wykonywał ekspertyzy i odwierty geologiczne na terenach przeznaczonych pod budowę zakładów przemysłowych. Zmarł w Płocku 27 kwietnia 1969 r. 

Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku, ul. Kwiatka 7 zaprasza we wtorek 8 lipca o godz. 18.00 na pokaz filmu „Dziewczyna szuka miłości” w cyklu „Kino przedwojenne MŻM”. Punktem wyjścia trwającego 77 minut filmu wyreżyserowanego przez Romualda Gantkowskiego jest powrót z Brazylii do Polski bogatego przemysłowca (Jan Kurnatowicz) i jego córki (Tamara Wiszniewska), która zakochuje się w miłośniku lotnictwa (Mieczysław Cybulski) własnoręcznie budującym samolot.

Autorem zdjęć jest urodzony w Wilnie Jakub Joniłowicz, który przed wybuchem drugiej wojny światowej studiował fotografikę artystyczną na Uniwersytecie Stefana Batorego (obecnym Uniwersytecie Wileńskim) i pracował w wytwórni Paramount w Paryżu. Po powrocie do Polski brał udział w powstawaniu filmów „Halka” i „Judel gra na skrzypcach”. Przeżył pobyt w gettach wileńskich i kowieńskim oraz w niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych Stutthof i Dachau. W 1949 roku wyjechał do Izraela, gdzie realizował filmy i kształcił operatorów filmowych. 

Autorem muzyki był urodzony z Łodzi Marian Neuteich, wiolonczelista, członek Warszawskiego Kwartetu Smyczkowego, występujący również jako solista. Komponował koncerty skrzypcowe, utwory na wiolonczelę i zespoły kameralne oraz muzykę do filmów i sztuk teatralnych. W getcie warszawskim był współorganizatorem i dyrygentem Żydowskiej Orkiestry Symfonicznej. Zginął w niemieckim nazistowskim obozie zagłady Treblinka w 1943 roku. 

Cykl „Kino przedwojenne w MŻM” realizowany jest we współpracy z Filmoteką Narodową-Instytutem Audiowizualnym w Warszawie.

Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim proponuje w niedzielę 13 lipca, w godz. 12.00 – 17.00 wakacyjne warsztaty dawnych zawodów. Tym razem prezentowane będzie garncarstwo, które na ziemie polskie dotarło dzięki Celtom w II wieku przed naszą erą. Początkowo glinę zespalano ręcznie, a gotowe wyroby były po wyschnięciu wypalane w ogniskach lub prymitywnych piecach. Z czasem praca była usprawniana. Naczynia gliniane zostały wyparte na przełomie XVII i XVIII w. przez metal, szkło, kamionkę, fajans i porcelanę. Stare techniki garncarskie przetrwały do dziś w Czarnej Wsi na Podlasiu, Morawicy na Kielecczyźnie, Medyni na Podkarpaciu i Bolimowie w Łódzkim.

Podczas warsztatów w Wiączeminie Polskim będzie można nauczyć się pracy na kole garncarskim lub ręcznego lepienia naczyń. W planach jest również prelekcja o historii, technikach i materiałach stosowanych w garncarstwie oraz emisja filmu dokumentalnego rejestrującego etapy pracy tradycyjnego garncarza pochodzącego ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Teatr Mozaika przedstawi spektakl „pt. ”Tajemnice Glinianych Dzbanków”.

Wydarzenie dofinansowane zostało z programu Narodowego Centrum Kultury: EtnoPolska. Edycja 2025 realizowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wystawa „Sztuka a tożsamość. Prace artystów zaolziańskich ze zbiorów Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej”, która prezentowana będzie w głównej siedzibie Muzeum Mazowieckiego w Płocku przy ul. Kolegialnej 6 od 25 lipca, to prezentacja polskich twórców – pionierów zaolziańskiego środowiska plastycznego, którzy doświadczyli podziału Śląska Cieszyńskiego w 1920 roku i przez sztukę manifestowali swoją przynależność narodową i kulturową.

Cel wystawy, którą będzie można oglądać do 14 września, to zaprezentowanie sztuki zaolziańskiej w kontekście historycznym i społecznym jako jednego z ważniejszych elementów tożsamościowych dla tej społeczności. Ekspozycja to preludium do wystawy „Z Archiwum Z. Pamiątki rodzinne Polaków z Zaolzia”, która ma być prezentowana w Spichlerzu od połowy września 2025.